سوزش ادرار در واقع یک  احساس ناخوشایند و درد در حین ادرار کردن است که معمولا در مسیرمجرای خروجی ادرار احساس می شود. این حس سوزش و درد همچنین در ناحیه اطراف دستگاه تناسلی که پرینه نامیده میشود نیز ممکن است حس شود. در این مقاله که توسط خانم دکتر منصوره منصوری متخصص ارولوژی نوشته شده در مورد علل سوزش ادرار ، روش های تشخیص و درمان آن توضیخات کاملی داده شده است.

علل سوزش ادرار:

علل شایع سوزش ادرار شامل عفونت مجرای ادرار(Urethritis) ، عفونت مثانه (Cystitis)  عفونت قارچی واژن در خانم ها وعفونت پروستات (Prostatitis) و بزرگی خوش خیم پروستات در اقایان میباشند. علاوه بر این موارد  ، سنگ مثانه، سنگ انتهای لوله حالب ، عفونت با میکروب کلامیدیا و تریکومونا که در خانم ها ایجاد عفونت واژن و در اقایان عفونت مجرای ادرار ایجاد می کند نیز جزو علل مهم سوزش ادرار هستند.

سایر علل سوزش ادرار شامل سرطان مثانه، تب خال تناسلی، عفونت با میکروب گنوره (سوزاک)،  تنگی مجرای ادراری و همچنین التهاب مزمن بافت مثانه  (سیستیت بینابینی ) می باشند.

در بعضی از خانم ها مصرف صابون یا شامپوبدن های معطر باعث تحریک  پوستی ناحیه تناسلی و مجرای خروجی ادرار شده که منجر به سوزش ادرار می شود .علاوه بر این خشکی واژن در دوران یائسگی نیز در بروز سوزش ادرار موثر است.

روش های تشخیصی :

بررسی های اولیه :

پزشک معالج پس از گرفتن شرح حال و معاینه بیمار، تست های تشخیصی درخواست میکند. مهمترین تست تشخیصی ، ازمایش ادرار و کشت ادرار است . با این ازمایش ضمن تشخیص عفونت ادراری میتوان نوع میکروب و انتی بیوتیکی که موثر در درمان میکروب است را مشخص نمود.

اگر هیچگونه علایم عفونت در ازمایش ادرار نیاشد بررسیهای بعدی انجام میشود. در خانم ها معمولا پاپ اسمیر جهت بررسی میکروب های احتمالی موجود در واژن و در اقایان نیزبررسی ترشحات مجرای ادرار جهت تعیین نوع میکروب های موجود در مجرای ادراری انجام می شود.

علاوه بر این اگر بیمار سابقه یک رابطه جنسی حفاظت نشده را داشته باشد  ، پزشک تست های لازم جهت بررسی عفونت های منتقله از راه رابطه جنسی را درخواست میکند.

یکی از ازمایشات ضروری جهت بیمارانی که سابقه سوزش ادرار طولانی مدت بخصوص همراه با دفع خون در ادرار داشته اند ، سیتولوژی ادرار است . در این ازمایش  ، بررسی از نظر وجود سلولهای غیر طبیعی (سرطانی ) در ادرار انجام میشود

بررسی های تکمیلی:

در صورت وجود سلولهای غیر طبیعی در ازمایش سیتولوژی ادرار ، اقدام بعدی سیستوسکپی یا رویت مثانه با دید مستقیم اندوسکوپ و در صورت نیاز نمونه برداری ازبافت مثانه است  که باید توسط متخصص ارولوژی انجام پذیرد.

تصویر برداری از دستگاه ادراری (کلیه، مثانه، حالب و پروستات) ابتدا با سونوگرافی در صورت شک به سنگ در سیستم ادراری، سرطان مثانه و جهت بررسی پروستات در اقایان بویژه در مورد سوزش ادرار های طولانی مدت ضروری است. تصویر برداری تکمیلی  بوبژه در صورت خون در ادرار با سی تی اسکن انجام میشود.

اگر  فرد مبتلا به سوزش ادرار ، علایم باریک شدن جریان ادرار ومنقطع شدن ان و یا احساس تخلیه ناقص مثانه را هم داشته باشد بررسی های تکمیلی شامل عکس رنگی مجرای ادراری جهت تشخیص تنگی مجرای ادراری و همچنین ارزیابی یورودینامیک (نوار مثانه ) کمک کننده خواهند بود.

درمان :

درمان این مشکل با توجه به نوع بیماری که عامل ایجاد کننده این علامت بوده است انجام میشود. معمولا پزشک با توجه به شرح حال و معاینه و بررسی های انجام شده با ازمایش ادرار و تصویر برداری به تشخیص علت سوزش ادرار دست یافته و انرا درمان میکند.

در مواردی که سوزش ادرار به علت عفونت ادراری ایجاد شده معمولا به انتی بیوتیک پاسخ مطلوب میدهد. با توجه به اینکه شایعترین علت سوزش ادرار در خانم های جوان زیر 40 سال عفونت ادراری است ، اغلب قدم اول درمان شروع انتی بیوتیک مناسب و با پوشش کافی برای میکروب های سیستم ادرار است.

اگر سوزش ادرار بعلت سنگ مثانه و یا حالب باشد با توجه به اندازه و محل سنگ درمان دارویی یا سنگ شکنی توسط متخصص ارولوژی انجام میشود. سرطان مثانه، بزرگی پروستات یا عفونت ان، سرطان پروستات، تنگی مجرا و عفونتهای قارچی هر کدام به درمان جداگانه نیاز دارند که توسط متخصص ارولوژی انجام میشود.

اقدامات نگهدارنده که فرد مبتلا  میتواند با انجام انها به کاهش سوزش ادراری کمک کند بویژه در مواردی که علت سوزش ادرار عفونت مثانه باشد ، شامل مصرف مایعات فراوان مصرف میوه کرن بری یا قرص آن است.

علاوه بر این رعایت بهداشت موضعی ناحیه تناسلی در پیشگیری از بروز عفونت ادراری و سوزش ادرار بسیار حائز اهمیت است.توصیه میشود شستشوی ناحیه تناسلی و اطراف مقعد  در خانم ها از جلو به عقب انجام شود.این کار مانع از انتشار میکروب های اطراف مقعد به سمت مجرای ادرار می شود.

همچنین عدم نگهداری ادرار به مدت طولانی و ادرار کردن منظم در کاهش بروز عفونت ادراری و سوزش ادرار نقش مهمی دارند .