در طی حاملگی بسیاری از خانم ها حداقل درجات خفیف تا متوسطی از بی اختیاری ادراری در بارداری را تجربه میکنند. در بعضی خانم های باردار بی اختیاری خفیف و گاهگاهی اما در بعضی دیگر شدیدتر میباشد.

سن و وزن خانم باردار فاکتور خطرساز مهم در بروز بی اختیاری ادراری در حاملگی هستند. هر چه سن در اولین بارداری کمتر و وزن بیشتر باشد احتمال بروزبی اختیاری ادراری بیشتر میشود. علاوه بر این بیماریهای زمینه ای خانم باردار مثل دیابت ، بویژه  اگر بارداری در سنین بالا رخ بدهد میتواندهمراه با تشدید بی اختیاری ادراری فوریتی باشد . بی اختیاری ادراری در بارداری ممکن است در بعضی خانم ها پس از زایمان هم ادامه یابد و در بعضی ها رفع شود و پس از چهل سالگی مجددا بروز کند.

چه نوع بی اختیاری ادراری در بارداری و پس از زایمان بروز میکند؟

شایعترین نوع بی اختیاری ادراری که در طی حاملگی تجربه میشود نوع بی اختیاری استرسی است. این نوع بی اختیاری ادراری در واقع ریزش ادراری است که با افزایش فشار شکمی در طی سرفه و عطسه و زور زدن دیده میشود. در این نوع بی اختیاری اسفنکتر ادراری کفایت لازم را برای نگهداری ادرار ندارد.

بی اختیاری ادراری دربارداری همچنین میتواند بعلت  (overactive  bladder) مثانه بیش فعال باشد .این نوع بی اختیاری ادراری بعلت انقباضات غیر ارادی مثانه است که در این افراد بیش از حد نرمال رخ میدهد.

در طی حاملگی رحم بزرگ شده و فشار قابل توجهی را به مثانه و اسفنکتر ادراری وارد میکند. عضلات اسفنکتر ادراری و کف لگن در صورت فشار اضافی مثل سرفه و عطسه یا بلند کردن شی سنگین ممکن است به شدت تحت فشار قرار گرفته و ادرار به بیرون لیک کند.

حاملگی و زایمان هم با مکانیسم آسیب به اعصابی که باعث کنترل ادراری میشوند و هم با آسیب به عضلات کف لگن و اسفنکتر ادراری در طی زایمان باعث بروز بی اختیاری ادراری میشوند.

تاثیر نوع زایمان و تعداد زایمان ها بر بی اختیاری ادراری

در حالیکه خود حاملگی باعث افزایش ریسک بی اختیاری ادراری نسبت به فردی که اصلا بارداری نداشته است میشود، نوع زایمان و تعداد بارداری ها نیز اثر مهمی در بروزبی اختیاری ادراری در سالهای بعد زندگی دارد. با توجه به بررسیهای انجام شده سزارین نسبت به زایمان طبیعی با خطرکمتری برای بی اختیاری ادراری پس از زایمان و در سالهای بعدی زندگی همراه است. عوامل مهم خطرسازدیگر شامل ، طول مدت زایمان ، استفاده از فورسپس برای زایمان ، استفاده از اپی زیوتومی و وزن بچه بالای چهار کیلوگرم هستند.

یک حاملگی و زایمان شیوع بی اختیاری ادراری را در طی عمر یک و نیم برابرنسبت به خانمی که اصلا حاملگی نداشته است  بیشتر میکند. هر چه تعداد زایمانها افزایش یابد احتمال بی اختیاری ادراری بویژه نوع استرسی افزایش می یابد.

روش های درمانی :

رفتار درمانی خط اول درمان بی اختیاری ادراری در طی حاملگی و پس از زایمان است . این شیوه ها بدون عوارض جانبی و آسان هستند.

یکی از اینموارد روش تمرین مثانه یا bladder training است. در این شیوه فرد تدریجا فواصل دستشویی رفتن را افزایش میدهد . که ابتدا از ساعتی یکبار شروع شده که یک هفته ادامه مییابد، سپس هفته بعد یک ساعت و ربع یکبار و سپس هفته بعد هر یک و نیم ساعت یکبار به دستشویی میرود. این روند ادامه مییابد تا به حدود سه ساعت یک باربرسد.

متد دیگر این است که فرد به محض شروع احساس فوریت ادراربه دستشویی نرود و یک دقیقه صبر کند تا احساس فوریت فروکش کند سپس به دستشویی برود و بعد تدریجا باز هم این فاصله زمانی را بیشتر کند.

ورزش های کگل:

ورزش های کگل متد دیگر هستند که در کنترل بی اختیاری ادراری بویژه نوع استرسی موثرند. این ورزش ها را میتوان در دوره بارداری و پس از زایمان ادامه داد. نکته مهم این است که اولا شیوه انجام دادن این تمرینات صحیح باشد و دوم تداوم در تمرینات وجود داشته باشد تا به مرور زمان با تقویت عضلات کف لگن کنترل ادراری بهبود یابد.سفت شدن عضلات کف لگن عملکرد مجرای ادراری و اسفنکتر رکتوم را تقویت داده و بهبود می بخشد. بهترین راه برای پیدا کردن عضلات هدف در ورزش کگل این است که در حین ادرار بصورت ارادی جریان ادرار را متوقف کنیم . همان عضلاتی را که منقبض میکنیم عضلات هدف در تمرین کگل هستند.

این انقباض باید پنج تا ده ثانیه تداوم یابد سپس به همان مدت عضله شل شود و سپس انقباض مجدد و متعاقبا شل کردن مجدد .ابتدا میتوان از پنج بار انقباض و شل کردن در حالت خوابیده و بعد نشسته و بعد ایستاده شروع کرد و سپس روزانه به تعداد انقباضات دو بار افزوده میشود تا نهایتا به سی بار برسد . بهتر است این تمرینات یکبار صبح و یکبار بعدازظهر انجام شوند ، در صورت تداوم در انجام تمرینات اثرات بهبودی در کنترل ادرار معمولا پس از یک ماه دیده میشود.

جهت کاهش در دفعات بی اختیاری ادراری بهتر است مصرف نوشیدنی های کافیین دار محدود شود ، سیگار ترک شود و الکل مصرف نشود.

در صورتیکه یبوست وجود دارد با مصرف مایعات کافی و سبزیجات و میوه جات فراوان کنترل شود.

بهتر است حتی الامکان از مصرف دارو در دوران بارداری جهت رفع بی اختیاری ادراری اجتناب شود و مصرف داروبه پس از زایمان موکول شود.