مثانه بیش فعال( overactive bladder ) بیماری است که مشخصه آن داشتن احساس فوریت ناگهانی برای ادرار کردن است. این بیماری معمولا همراه با تکرر ادرار در روز و شب است.
فوریت برای ادرار کردن ممکن است همراه با بی اختیاری ادراری فوریتی باشد و یا بی اختیاری رخ ندهد. معمولا شیوع بی اختیاری فوریتی در مثانه بیش فعال در زنان بیشتر از مردان است . در این بیماری دفعات ادرار کردن در روز معمولا هشت بار یا بیشتر و بیدار شدن برای ادرار کردن در شب دو بار یا بیشتر است.
فیزیولوژی مثانه :
بطور کلی کلیه ها در طی شبانه روز و بطورمداوم ادرار تولید میکنند که این ادرار از طریق حالب ها به داخل مثانه ریخته میشود. وقتی مثانه در حال پرشدن است که به آن فاز پر شدن مثانه گفته میشود ، معمولا انقباضی در عضله مثانه رخ نمیدهد و عضله کاملا شل است . زمانیکه حجم ادرار درون مثانه به حدود 300 تا 400 سی سی میرسد ، سیگنال عصبی پر شدن مثانه به مغز فرستاده میشود و نهایتا از مغز فرمان نیاز برای ادرار کردن صادرمیشود.
برای ادرار کردن باید هماهنگی بین عضلات مثانه و اسفنکتر مجرای ادراری وجود داشته باشد. در فاز تخلیه ادرار ، همزمان با انقباض عضله مثانه ، اسفنکتر شل میشود تا ادرار به راحتی تخلیه شود.
پس از تخلیه کامل ادرار مجددا اسفنکترمجرای ادرار به حالت انقباض و بسته شدن برمیگردد و عضله مثانه به حالت شل شدن تا دوباره با ادرار پر شود.معمولا 90 درصد زمان مثانه در فاز پر شدن است و فقط 10 درصد زمان در فاز تخلیه است.
علل بیماری :
در بیش فعالی مثانه در واقع در فاز پرشدن که عضله مثانه باید شل و بدون انقباض باشد ، دچار انقباضات غیر ارادی و ناهماهنگ به تعداد زیاد میشودکه به آن micromotion ; گفته میشود .حتی وقتی که حجم ادرار موجود در مثانه بسیار کم است این انقباضات غیر ارادی ممکن است رخ دهند .البته این انقباضات در افراد عادی هم در مرحله پر شدن مثانه ممکن است در حد خفیف رخ دهند ولی در مثانه بیش فعال به تعداد بیشتر و بسیار ناهماهنگ هستند. پس از دریافت این تغییرات توسط اعصاب حسی در جدار مثانه ، پیام به مغز مخابره میشود وباعث بروز احساس فوریت برای ادرار علی رغم حجم کم ادرار درون مثانه میشود.
این انقباضات غیر ارادی گاهی بسیار شدید و با فشار بالا هستند به نحوی که در ارزیابی با نوار مثانه بصورت امواج پر فشار ثبت شده و در صورت عدم درمان باعث آسیب پیشرونده و تخریب عملکرد کلیه ها میشوند. گاهی نیز امواج با فشارکمتر بوده و قابل ثبت شدن توسط نوار مثانه نیستند و فقط علایم فوریت و تکرر ادرار را در بیمار ایجاد میکنند.
عامل دیگری که در بیش فعالی مثانه نقش دارد افزایش حساسیت پذیری اعصاب حسی مثانه در این افراد است .افزایش حساسیت پذیری منجر به ارسال پیام های حسی بیشتر به مغز در این افراد نسبت به افراد سالم میشود.
شیوع بیماری بیش فعالی مثانه حدودا 15 تا 20 درصد بوده و در خانمها بیش از آقایان است . بیماری عموما پیشرونده است و با افزایش سن شدت می یابد. گاهی دوره های فروکش و ثبات در علایم هم دیده میشود.
موقعیت های متعددی میتوانند بصورت بالقوه بر بیش فعالی مثانه تاثیر داشته باشند شامل :
- اختلالات نورولوژیک که منجر به کاهش مهار مغز روی مثانه در مرحله پر شدن مثانه میشوند.
- افزایش سن و پیری، در کهنسالی ارتباطات سلولی تغییر میکند و شیوع انقباضات غیر ارادی بیشتر میشود.
- بیماریهای متابولیک مانند دیابت
-عواملی که باعث انسداد در دهانه خروجی مثانه میشوند مانند بزرگی پروستات در آقایان یا سابقه جراحی قبلی برای بی اختیاری ادراری در خانم ها. این عوامل منجر به تنگی خروجی ادرار شده و منجر به تغییرات بافتی در مثانه میشوند.
پایان قسمت اول.
