اغلب بیمارانی که با مشکل ناتوانی در کنترل ادرار مواجه میشوند تصور میکنند مثانه آنها واقعا کوچک شده است و این عامل باعث تکرر ادرار و بی اختیاری ادرار در آنها میشود  . در این مقاله که توسط خانم دکتر منصوره منصوری متخصص ارولوژی نوشته شده است به بررسی علل و عواملی پرداخته شده که باعث ناتوانی مثانه در نگهداری ادرار میشوند و اینکه آیا مثانه واقعا کوچک میشود.

فیزیولوژی مثانه

مثانه عضوی عضلانی و توخالی در حفره لگنی است   و ادراری که بطور مداوم توسط کلیه ها در طی شبانه روز تولید میشود ٍ، در آن ذخیره و سپس تخلیه میگردد بنابراین عملکرد مثانه در دو مرحله پر شدن توسط ادرار و تخلیه آن توضیح داده میشود . ویژگی های ساختاری مثانه که از یک لایه عضلانی قوی و بافت همبند و لایه مخاطی تشکیل شده به این عضو خاصیت کشسانی ویژه ای داده است . این خاصیت باعث میشود که در شرایط طبیعی و در مرحله پر شدن مثانه با ادرار، بدون بروز انقباض نابجا این مرحله پیش رود تا زمانیکه مثانه به حداکثر گنجایش و ظرفیت خود نزدیک شود .

مثانه در شرایط نرمال میتواند تا حدود 500 میلی لیتر ادرار را در خانم ها و 700 میلی لیتر را در اقایان ذخیره کند .معمولادر یک فرد نرمال احساس نیاز به ادرار کردن زمانی شروع میشود که مثانه با حدود 200 تا 350 میلی لیتر ادرار پر شده باشد در این زمان گیرنده های حسی جدار مثانه تحریک شده و پیام پر شدن مثانه را به مغزمخابره میکنند .

هر چند در افراد بالغ نرمال قابلیت به تاخیر انداختن دفع ادرارتا حدود 9 تا 10 ساعت نیز وجود دارد ولی معمولا وقتی مثانه با حدود 400 میلی لیتر ادرار پر میشود و شرایط و موقعیت مناسبی برای دفع ادرار وجود داشته باشد با هماهنگی همزمان اعصاب حسی و حرکتی که از مغز و نخاع به مثانه میرسند مرحله تخلیه مثانه شروع شده و همزمان عضله مثانه منقبض و اسفنکتر خارجی ادرارشل شده تا ادرار به راحتی دفع گردد.

چه عواملی باعث اختلال در ذخیره ادرار توسط مثانه میگردد؟

الف_بیماریهایی که باعث بروز انقباضات غیر عادی در طی مرحله پرشدن مثانه میشوند.

این بیماریها شامل بیش فعالی مثانه ، سنگ مثانه ، سنگ حالب تحتانی ، دیابت و بیماریهایی که مراکز عصبی کنترل مثانه در مغز و نخاع را درگیر میکنند مثل پارکینسون ، ام اس و سکته مغزی و باعث مثانه عصبی یا نوروژنیک میشوند . در این موارد قبل از اینکه مثانه تا حدود 300 تا 400 میلی لیتر پر شود بعلت بروز انقباضات نابجا تخلیه ادرار  تسریع میشود .

ب_ بیماریهایی که باعث کاهش ظرفیت پذیری یا کمپلیانس مثانه میشوند.

این بیماریها مانند سل مثانه ، شیستومیازیس مثانه، فیبروز مثانه بعلت سابقه رادیوتراپی قبلی و مثانه عصبی هستند .در اینموارد که عمدتا قابلیت کشسانی مثانه کاهش می یابد و مثانه واقعا کوچک میشود ،همزمان  با افرایش حجم ادرار در مثانه فشار مثانه شدیدا افزایش می یابد و با پیامی که به مغز مخابره میگردد تخلیه ادرار شروع میشود.

ج_ عواملی که به عملکرد اسفنکتر ادراری آسیب زده اند

شامل اعمال جراحی وسیع لگن با آسیب به مجرای ادرار ، سابقه جراحی پروستات همراه با آسیب اسفنکتری . همچنین مواردی که به عضلات و فاشیاهای کف لگن و اسفنکتر ادراری آسیب وارد شده مثل زایمانهای سخت و طولانی ، برداشتن مکرر وزنه سنگین و یا بیماریهای ریوی مزمن همراه با سرفه های مداوم همراه است .

چ_ عللی که باعث ایجاد فیستول ( یک راه نابجای ادراری) میشوند

مانند جراحی خارج کردن رحم ، سزارین ،سابقه رادیوتراپی لگن که منجر به بروز فیستول بین مثانه وواژن یا مثانه و رحم در خانم ها میشوند که باعث بی اختیاری ادراری مداوم میگردند.

د_ عواملی که باعث حساس شدن بیشتر جدار مثانه میشوند

این عوامل مثل عفونت مثانه ، عفونت پروستات ، سنگ مثانه و یا حالب تحتانی که باعث افزایش تحریک پذیری گیرنده های حسی جدار مثانه شده و تخلیه مثانه را تسریع میکنند.

همه پنج دسته عوامل فوق الذکر در واقع با بروز اختلال در مرحله پر شدن مثانه باعث ناتوانی فرد در نگهداری ادرار و بروز علایم تکرر ادرار ، احساس فوریت ادرار و بی اختیاری ادرار میشوند.