شب ادراری در بالغین به معنای دفع غیر ارادی ادرار در هنگام خواب شب در سنین بزرگسالی است. بر عکس کودکان که شب ادراری در آنان روند خودبخود محدود شونده ای را با افزایش سن دارد، در بالغین شب ادراری اغلب نشاندهنده یک بیماری جدی بوده و نیاز به بررسیهای تکمیلی دارد. در این مقاله در مورد انواع ، علل و درمان شب ادراری در بالغین توضیحات کاملی داده خواهد شد.

انواع شب ادراری در بالغین :

شب ادراری دربالغین ممکن است به فرم های اولیه یا ثانویه باشد در نوع اولیه شب ادراری از کودکی وجود داشته است که یا بهبود نیافته و یا بهبودی کوتاهتر از شش ماه بوده و تا زمان بلوغ تداوم داشته است . از نظر شیوع حدود 2 تا 3 درصد از دختران و پسران بالغ دارای این نوع شب ادراری هستند .

نوع دوم شب ادراری فرم ثانویه است ، این نوع در بزرگسالی شروع میشود.  یا ممکن است فرد در کودکی سابقه شب ادراری داشته که بهبود یافته ولی مجددا دربزرگسالی دچارشب ادراری شده است.

علل شب ادراری در بالغین:

وراثت:

طبق بررسیهای انجام شده در شب ادراری بالغین ارث نقش قابل توجهی دارد . اگر یکی از والدین مبتلا به شب ادراری بوده کودکان آنها به احنمال 40 درصد و اگر هر دو والد سابقه شب ادراری داشته اند شانس ایجاد شب ادراری در فرزندان آنها 77 درصد است. لازم به ذکر است که این احتمالات به دوره بزرگسالی هم منتقل میشوند .

عدم تنظیم هورمون آنتی دیورتیک یا ضد ادراری :

در حالت طبیعی در بدن انسان هورمون آنتی دیورتیک یا ضد ادراری نقش مهمی در تنظیم تولید ادرار در طی شبانه روز دارد. در طی شب ترشح هورمون افزایش می یابد که نتیجه آن کاهش تولید ادرار در طی شب است. در نتیجه این مکانیسم و با کاهش تولید ادراردر طی خواب شبانه فرد به راحتی خوابیده و نیاز به ادرار کردن در طی شب ندارد.تحقیقات نشان داده است که یکی از دلایل شب ادراری در بالغین ترشح نامناسب و کمبود این هورمون در طی خواب شبانه است.

بیش فعالی مثانه :

در بیش فعالی مثانه در واقع ظرفیت مثانه کاهش یافته و انقباضات ناهماهنگ عضله مثانه بیش از افراد نرمال است. در افراد نرمال با پر شدن تدریجی مثانه با ادرار وقتی حجم مثانه به حدود 400 میلی لیتر میرسد حس ادرار به شخص دست میدهد . این پیام به مغز مخابره شده و با شروع انقباض در عضله مثانه و همزمان باز شدن اسفنکتر خارجی ادرار دفع میشود.

در مواردی که مثانه دچار بیش فعالی است ، با پر شدن مثانه در حدود حجم های 100 تا 200 میلی لیتر بعلت بروز انقباضات غیر ارادی در عضله مثانه و افزایش فشار مثانه ، حس ادرار کردن به فرد دست داده که منجر به احساس فوریت و تکرر ادرار و بی اختیاری فوریتی ادراری میشود. حدود 70 تا 80 درصد بالغین مبتلا به شب ادراری ، دارای مثانه بیش فعال هستند. مصرف کافئین و الکل باعث تشدید تحریک مثانه شده و احتمال شب ادراری را افزایش میدهد.

داروها:

بعضی از داروها بخصوص داروهای خواب آور همراه با افزایش ریسک شب ادراری هستند مانند تیوریدازین ، کلوزاپین ، ریسپیریدون .

علاوه بر داروها ، اضطراب و استرس شدید نیز میتوانند منجر به شب ادراری شوند.

سایر علل شب ادراری در بالغین شامل: افتادگی مثانه در خانم ها ، عفونت ادراری ، سنگ سیستم ادراری ، مثانه نوروژنیک (ام اس ، دیابت ) ، بزرگی خوش خیم پروستات ، سرطان پروستات ، سرطان مثانه ، تنگی مجرای ادرار

روش های تشخیصی:

پزشک ابتدا از بیمار سوالاتی راجع به علایم بیمار و شیوه ادرار کردن میپرسد.این سوالات شامل تعداد دفعات ادرار کردن در روز، دفعات خیس کردن در روز، دفعات خیس کردن در شب در طی هفته ، مقدارمصرف مایعات در طی شبانه روزو نوع آنها، سوزش ادرار، سابقه عفونت ادراری ، حجم ادرار دفع شده در هر بار ادرار کردن ، علائم انسدادی ادرار.

سپس بیمارباید توسط متخصص ارولوژی معاینه شود( معاینه پروستات در آقایان ، بررسی پرولاپس مثانه در خانم ها ، بررسی اختلالات حسی و حرکتی )

بررسیهای تکمیلی شامل آزمایش ادرارجهت بررسی عفونت ادراری ، بررسی وزن حجمی و رقت ادراری ، سونوگرافی و اندازه گیری باقیمانده ادراری ، سنگ کلیه و تومورکلیه و مثانه.

بررسی اصلی دربالغینی که دچار شب ادراری شده اند ارزیابی یورودینامیک است .

درمان شب ادراری در بالغین:

موفقیت در درمان شب ادراری بالغین بستگی به تشخیص صحیح عامل زمینه ساز این اختلال دارد. از اینرو بررسی های تشخیصی تکمیلی باید توسط متخصص این رشته انجام شود . هرگونه بیماری زمینه ای که باعث بروز شب ادراری شده است تشخیص داده شده و درمان متناسب با آن انجام شود.

رفتار درمانی:

رفتار درمانی در واقع شامل تمام اقداماتی است که در مورد شیوه مصرف مایعات و ادرار کردن است .شامل محدودیت در مصرف مایعات از ساعت 8 شب به بعد و محدودیت در مصرف نوشیدنی های کافئینه و الکلی .علاوه برکنترل مصرف مایعات، فرد میتواند با گذاشتن ساعت در ساعات منظمی در طی شب بیدار شده تا مثانه را خالی کند.

آلارم شب ادراری:

این دستگاه معمولا به لباس زیر فرد یا تشک وی وصل میشود و با مرطوب شدن در هنگام دفع ادرار شروع به تولید صدا یا ویبره میکند .در این حالت فرد را از خواب بیدار میکند تا برای بقیه ادرار به دستشویی برود. فرد مبتلا پس از چند هفته استفاده از آلارم نسبت به افزایش حجم مثانه حساس شده و قبل از خیس کردن و به صدا درامدن آلارم ، خودش بیدار میشودو به دستشویی میرود. البته استفاده از این شیوه و موفقیت آن نیاز به تداوم استفاده و همکاری بیمار دارد.

دارودرمانی:

این داروها عمدتا دو دسته اند ، دسته اول داروهای آنتی کولینرژیک که جهت کاهش انقباضات مثانه و کاهش فشار مثانه کاربرد دارد و دسته دوم هورمون آنتی دیورتیک صناعی که با مصرف آن تولید ادرار شبانه کاهش می یابد.

جراحی:

این شیوه فقط زمانی استفاده میشود که سایر روشهای غیر تهاجمی اثر بخش نبوده اند و شب ادراری همراه با بیش فعالی شدید مثانه است. تزریق بوتاکس به داخل مثانه که از طریق سوزن مخصوص و در حین سیستوسکپی انجام میشود یک روش جهت کاهش دادن فشار مثانه است .

در این شیوه بعلت اثر سم بوتولینیوم درعضله مثانه فلج حرکتی ایجاد میشود و باعث کاهش بی اختیاری ادراری و شب ادراری میشود البته این روش نیاز به تکرار هر شش ماه یکبار دارد .

یک شیوه نوین دیگر روش ساکرال نورومدولیشن است.در این شیوه ریشه های عصبی ساکرال یا خاجی با وارد کردن تحریکات الکتریکی به آنها ، تحریک شده که منجر به تنظیم مجدد مسیر های عصبی و کاهش انقباضات مثانه و کاهش فشار مثانه میشود. این شیوه در مراکز فوق تخصصی انجام میشود و هزینه بسیاربالایی دارد .

شیوه جراحی با افزایش حجم مثانه توسط اضافه کردن یک قسمت از روده به آن (آگمنتاسیون سیستوپلاستی) فقط در مواردی کاربرد دارد که فشار مثانه بسیار بالا بوده در حدی که منجر به آسیب به کلیه ها میشود و با سایر روش های درمانی قابل کنترل نمیباشد.