تومور بدخیم مثانه  در بالغین دومین سرطان شایع سیستم ادراری و کشنده ترین سرطان سیستم ادرار است. این سرطان اغلب در سنین بالای 60 سالگی بروز میکند و به علت تشخیص دیررس با مرگ و میر بالایی همراه است.شیوع سرطان در مردان بیشتر از زنان است . شایعترین محل شروع سرطان مثانه در سلولهای اوروتلیال است که لایه پوشاننده داخل مثانه است .

علائم و نشانه های تومور بدخیم مثانه 

مهمترین علائم سرطان مثانه عبارتند از خون در ادراریا هماچوری ، ادرار دردناک یا سوزش ادرار و احساس درد در لگن و گاهی کمر و تکرر ادرار. دفع خون در ادرارممکن است بصورت واضح رویت نشود ولی در بررسی میکروسکوپی اثبات شود .

علل سرطان مثانه

سرطان در مثانه وقتی توسعه می یابد که سلولها در قسمتی از مثانه دچار رشد و تکثیر غیر عادی شوند که متفاوت از روند نرمال رشد و تکثیر سلولی باشد . این سلولها اغلب دچار موتاسیون یا جهش میشوند که منجر به رشد خارج از کنترل و نهایتا تومور را تشکیل میدهند.مهمترین علل سرطان مثانه عبارتند از :

سیگار کشیدن یا مصرف تنباکوکه عامل اصلی برای شکل گیری سرطان مثانه است. بطور کلی شانس ابتلا به سرطان مثانه با سیگار 2 تا 6 برابر بیشتر میشود و شدت و مدت سیگار کشیدن بصورت خطی با افزایش خطر مربوط است. قطع سیگار کشیدن شانس ابتلا به بیماری را کاهش میدهد و هر چه زمان قطع طولانی تر باشد احتمال ابتلا به سرطان نیز کمتر میشود.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ، بویژه داشتن مشاغلی که فرد را در معرض قیر،رنگ و آمین های آروماتیک  قرار میدهد. این مواد سرطانزا در طی یک دوره طولانی ده تا بیست ساله چه از راه تنفس یا پوستی میتوانند وارد بدن شوند.کارگران لاستیک سازی بیشترین خطر ابتلا به سرطان مثانه را دارند.

قرار گرفتن در معرض اشعه ( رادیاسیون )

تحریک مزمن پوشش داخلی مثانه مثلا با سنگ مثانه ، عفونت ادراری مکرر یا سوند طولانی مدت

عفونت انگلی بویژه با انگل شیستومیازیس

سابقه دریافت داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید با افزایش خطر سرطان مثانه همراه است.

افرادی که قبلا سابقه پرتوتابی به لگن داشته اند،خطر ابتلا به سرطان مثانه افزایش می یابد.

داشتن سابقه خانوادگی سرطان مثانه، شانس بروز آن را افزایش میدهد.

تشخیص سرطان مثانه:

سیستوسکپی : سیستوسکپی دقیق ترین شیوه جهت بررسی درون مثانه و مجرای ادراری است که دربیمارستان یا کلینیک قابل انجام است. در طی سیستوسکپی در صورت رویت ضایعات مشکوک در مثانه ازآنها نمونه برداری به عمل می اید.

سیتولوژی ادرار: در این شیوه نمونه ادراراز نظر حضور سلولهای سرطانی بررسی میشوند.

تصویربرداری: ابتدا با انجام  سونوگرافی و سپس بررسی تکمیلی با سی تی اسکن شکم و لگن دربررسی سیستم ادراری اطلاعات با ارزشی به پزشک میدهد. همچنین در طی سی تی اسکن با تزریق وریدی همزمان ماده حاجب به بیمارتصویر سازی کاملی از سیستم ادراری انجام میشود.

تعیین حدود گسترش تومور بدخیم مثانه :

پس از آنکه با سیستوسکپی و نمونه برداری و بررسی پاتولوژی نمونه ، وجود بدخیمی به تایید رسید ، جراح جهت بررسی حدود گسترش تومور به غدد لنفاوی مجاور یا ارگانهای مجاور یا دوردست ، بررسی های تکمیلی انجام میدهد. این بررسیها شامل سی تی اسکن ، ام ار ای ، اسکن استخوان ، عکس قفسه سینه . سپس استیج کانسر ( حدود گسترش) آن مشخص میشود . در کمترین استیج که صفر است تومور محدود به داخلی ترین لایه مثانه است و هنوز به لایه عضلانی دست اندازی نکرده است. در بدترین استیج که استیج چهار است تومور به ریه و استخوان متاستاز داده است و شانس بهبودی بسیار کم شده است.

گرید سرطان مثانه: گرید در واقع نشاندهنده رفتار تهاجمی سلول سرطانی است و در بررسی میکروسکوپی مشخص میشود . در سرطان های با گرید پایین رشد توده آهسته تر است و کمتر احتمال دارد به لایه عضلانی مثانه تهاجم کند ولی در موارد با گرید بالا رفتار تومور تهاجمی تر و در مدت کوتاهی به لایه عضلانی مثانه وارد شده و به ارگانهای مجاور دست اندازی میکند.

درمان:

انتخاب نوع درمان توسط جراح برای بیمار بستگی به نوع توموردر نمونه بیوپسی ، استیج و گرید تومور، وضعیت کلی سلامتی بیمار وترجیح بیماردارد.

جراحی:  برای برداشتن توده سرطانی است.

شیمی درمانی داخل مثانه ای: برای درمان سلولهای سرطانی است که محدود به لایه پوششی داخل مثانه است ولی خطر عود و پیشرفت به استیج بالاتر دارند.

شیمی درمانی سیستمیک : برای افزایش شانس درمان در فردی که مثانه اش برداشته میشود و یا کنترل گسترش تومور در فردیکه شرایط مناسبی برای جراحی ندارد.

پرتودرمانی: معمولا برای محدود کردن رشد سلولهای سرطانی در افرادی که انجام جراحی برای انها مناسب نبوده است.

معمولا ترکیبی از درمان های فوق برای پاسخ بهتر درمانی جهت بیمار برنامه ریزی میشود .

انواع جراحی های تومور بدخیم مثانه :

برداشتن تومور مثانه از راه سیستوسکپی :

این شیوه هم برای تایید تشخیص سرطان مثانه و هم برداشتن تومورهایی که محدود به پوشش داخلی مثانه هستند و تهاجم عضلانی نداده اند ، روش ارجح است . معمولا از راه سیستوسکوپ یک ابزار عبور داده میشود و توده را کوتر کرده و برمیدارند یا میتوان برای برداشتن آن از لیزر استفاده کرد. معمولا در همان زمان  جراح یک داروی شیمی درمانی را با سوند وارد مثانه میکند تا باقیمانده سلولهای سرطانی از بین روند . دارو معمولا 2 تا 3 ساعت میماند و با ادرار بعدی دفع میشود.

رادیکال سیستکتومی :

رادیکال سیستکتومی در واقع برداشتن کامل مثانه همراه با غده های لنفاوی مجاور آن است . یک شیوه دیگر پارشیل سیستکتومی است که جراح فقط قسمتی از مثانه را که توسط تومور درگیر شده برمیدارد.

در مردان رادیکال سیستکتومی باید همراه برداشتن پروستات و کیسه های منوی و در خانم ها همراه با برداشتن رحم و تخمدان ها باشد. رادیکال سیستکتومی بصورت جراحی باز یا لاپاروسکوپی قابل انجام است.

بدنبال برداشتن مثانه باید در طی همان جراحی یک مثانه جدید با استفاده از قسمتی از روده بزرگ یا کوچک که بصورت کروی در می اید ، برای بیمار ساخته شود و لوله های حالب در آن کاشته شوند . این مثانه جدید از طرف دیگر با واسطه یک مجرای جدید به جدار شکم وصل شود و بیمار هر چهار ساعت یکبار این مخزن نگهدارنده ادرار را با سوند تخلیه میکند.

در برخی موارد جراح با انجام یک جراحی ویژه این مثانه جدید را به مجرای ادرار خود بیمار به شیوه ای وصل میکند که کنترل دفع ادرار نیز وجود داشته باشد و بیمار هر چهار ساعت یکبار مثانه جدید را با سوند از راه مجرای ائرار خود تخلیه نماید . به این عمل دایورژن ادراری گفته میشود.

روش های غیر جراحی  در درمان تومور بدخیم مثانه :

شیمی درمانی :

در شیمی درمانی داروهایی برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده میشود . شیمی درمانی به دو صورت داخل مثانه ای از طریق سوند و از راه وریدی با توجه به شرایط بیمار توسط جراح انتخاب میشود.

پرتودرمانی :

در این شیوه از اشعه ایکس یا پروتون برای نابودی سلولهای سرطانی استفاده میشود.

ایمینوتراپی :

در این شیوه با استفاده از داروهایی که تحریک کننده سیستم ایمنی هستند( عمدتا ب ث ژ استفاده میشود که بطور روتین برای ایمنی در مقابل بیماری سل استفاده میشود ) بویژه در مواردی که تومور کوچک بوده و به درون لایه عضلانی نفوذ نکرده است .این شیوه باعث تحریک سیستم ایمنی بدن شده و سلولهای ایمنی بدن مستقیما به سلولهای سرطانی حمله میکنند .

مراقبت های پس از درمان :

چون احتمال عود بیماری وجود دارد ، توصیه میشود هرسه تا شش ماه سیستوسکپی برای دو سال و سپس سالیانه انجام شود. در بیماران با تومور مثانه هر چه  درزمان تشخیص اولیه، تومور از لایه سطحی مخاط مثانه، بیشترعبور کرده و به لایه عضلانی نزدیکتر شده باشد، احتمال عود در سالهای بعد بیشتر میشود.